2.* Ep. AÑO VIII N.° 42 (178) MARZO - ABRIL 1970
ĉefenirejo de la Liceo de Mieres, Kongresejo de la 30 a Hispana Kongreso de Esperanto okazonta de la 18 * ĝis la 23 a de julio de 1970
De Secretaria
La Junta Directiva de H.E.F., en su reunión ordinaria de 28 de febrero, con- siderando de suma urgencia la necesi- dad de establecer una Secretaría Cen- tral con carácter permanente en Ma- drid, acordó crear un fondo para la adquisición de un local en propiedad, destinado a dicho fin, con aportaciones voluntarias de esperantistas y simpa- tizantes. Estas aportaciones serán he- chas por la cantidad mínima de 500 pe- setas, no existiendo inconveniente en que varios interesados reúnan peque- ñas contribuciones para cubrir la can- tidad fijada. Periódicamente, aparece- rán en el Boletín de H.E.F. listas de los donantes con las cantidades por ellos entregadas. El fondo se situará en una cuenta corriente bancaria especial de la Federación, y ha sido iniciado con 10.000 pesetas, aportación hecha por la Junta Directiva de H.E.F.
Oportunamente recibirán todos los socios y entidades esperantistas bole- tines adecuados para verificar las apor- taciones.
Esperamos que esta iniciativa, dada su importancia, sea bien acogida entre los asociados y las personas interesa- das en el progreso del movimiento es- perantista español.
El Secretario de H.E.F., M. Figuerola
deziras korespondl
FRANCUJO. — 68-Riedisheim, 4 rué de Champagne, Fino. Lucienne Serville, deziras korespondi kun hispana sa- mideano 20-30 jaraĝa, por praktiki Esperanton.
ĈEĤOSLOVAKUJO. — Strakonice I, Podébradova 826 Inĝ. Kindl Jaroslav, deziras interŝanĝi bildkartojn, ktp. kun hispanaj samideanoj.
CEĤOSLOVAKUJO. — Humpotec, Mó- nesora 963, S-ro Jirí Fiŝar, 18 jaraĝa deziras korespondi kun hispana espe- rantisto.
GERMANUJO DR. — 90 - Karl - Marx - Stadt W 33, W. Wolff-Str. 13, S-ro Rud. Süss, 81 jaraga deziras kores- pondi kun hispana esperantisto.
Afiŝojn de la 30-a H.E.K., 10 ptoj. unuo.
Poŝtkartojn de la 30-a H.E.K.. 3 ptoj. unuo.
Glumarkojn de la 30-a H.E.K., folieto ses glum., ,3 ptoj.
Glumarkojn de la 55-a U.K., folieto dek glum., 10 ptoj.
Poŝtkartojn de S.I.A., deko, 10 ptoj.
Kovertojn kun teksto: Esperanto, Internacia Lingvo aií Esperanto La Len- gua Internacional, deko, 5 ptoj.
Esperanto-insignojn, glueblajn, rondajn, ovalajn kaj stelformajn, 10 ptoj. unuo. Esperanto-insignojn, pinglajn kaj butonajn, rondajn kaj stelformajn, 8 ptoj. unuo.
BOLETIN DE LA fEDERACION ESPAÑOLA DE ESPERANTO
Director:
Domingo Martínez Benavente
Redacción y Administración:
Inés Gastón
Paseo Marina Moreno, 35, 4.°, deha.
ZARAGOZA
ADRESOJ
Hispana Esperan to-Federacio: Prezidanto:
S-ro Angel Figuerola Auque Str. Víctor de la Serna, 19, 7°
MADRID-16
Generala korespondado: Sekretario:
S-ro Manuel Figuerola Palomo Str. Víctor de la Serna, 19, 7.°
MADRID-16
Monsendoj :
Kasisto:
S-ro Raimundo Ibáñez Crespo Str. Princesa, 78, 2.°
MADRID-8
ĉekkonto: N.° 24.692/10,
Banco Ibérico Avda. José Antonio, 18
MADRID-14
Sendaĵojn pri statistiko kaj informado al:
S-ro Salvador Aragay Str. Bassegoda, 40, 3.°, 1.a
BARCELONA-14
Libroservo kaj Eldona-Fako:
F-ino Inés Gastón P.° Marina Moreno, 35, 4.°, deha. Ĉekkonto: N.° 17917, Banco Bilbao
ZARAGOZA
Jarkotizo por eksterlando: 120 ptojn.
La enhavo de la artikoloj ĉi tie pu- blikigitaj ne reprezentas la oficialan opinión de H.E.F., escepte en okazo de oficiala komuniko; ĝi ankaŭ ne reprezentas la opinión de la Redak- toro; do, pri la artikoloj responde- cas la aütoroj mem.
Mendu jam:
El Presidente de H. E. F, ante la celebración del XXX Congreso Español de Esperanto en Miares (Asturias), del día 18 al 23 de1 próximo Julio, expone sus Impresiones sobre lo que él espera que sea el Congreso, y a su vez invita a asistir al mismo a todos los Esperantistas Españoles.
Creo que sea fenómeno general en cuantos asistimos al XVI Congreso Español de Esperanto, en Gijón, el que todavía subsista en el fondo de nuestra alma, a modo de huella imborrable, la impresión de Asturias.
El recuerdo de nuestra estancia en Gijón, en Oviedo, en Covadonga, ante la Santina, y en cada uno de los lugares visitados para contemplar sus paisajes, los vestigios de su arte y las manifestaciones de su cultura, y gozar el atrac- tivo de la belleza de sus bailes y sus canciones; para recibir las palabras de bienvenida y de felicitación por aquel Congreso inolvidable; para saborear los excelentes platos de la exquisita cocina asturiana y sus deliciosas sidras, no ha sido destruido por la acción del tiempo a pesar de los casi 15 años transcurridos.
De ahí que, al brindarnos la celebración del XXX Congreso Español de Esperanto en la laboriosa villa minera de Mieres, la oportunidad de volver a la ubérrima tierra asturiana y ponernos de nuevo en contacto con su natu- raleza, con su arte, con su cultura y, sobre todo, con sus hombres poseedores de una peculiar personalidad que es resultado de la coincidencia en ellos de un conjunto de virtudes, entre las que destacan su sana alegría, su sincera hospitalidad y su indomable energía, uno se siente estimulado a renovar la experiencia vivida una vez y a invitar a todos los esperantistas españoles a que participen también en ella asistiendo al Congreso.
El entusiasmo de los esperantistas de Asturias por todo cuanto se rela- ciona con el Esperanto; el interés que han puesto los esperantistas de Mieres para lograr que se celebre en esta villa el próximo Congreso Español de Espe- ranto, tercero de los congresos nacionales de Esperanto organizados en Astu- rias; la buena acogida dispensada por las autoridades municipales a la inicia- tiva de los esperantistas, y el programa de actos que se está preparando, permiten suponer, sin lugar a duda, que el éxito del Congreso está de antemano asegurado. Sin embargo, para gararantizarlo y corresponder al esfuerzo y desvelos de sus organizadores, se hace necesario que todos los interesados envíen cuanto antes su adhesión al Congreso.
Es muy importante tener en cuenta, que entre los actos programados están incluidos, según es costumbre, la Asamblea General de la Federación Española de Esperanto y las reuniones de sus Secciones, actos reservados, naturalmen- te, a los congresistas federados; y que la asistencia a esas reuniones consti- tuye la ocasión propicia y el medio más adecuado de que disponen los miem- bros de la Federación para hacer llegar a la Junta Directiva y al conocimiento de todos los socios, sus preocupaciones por los problemas que tiene plan- teados la Federación o por los que puedan planteársele, para aportar, buscar o discutir soluciones a los mismos, y también para presentar posibles quejas y recomendaciones. Añádase al interés que estas reuniones ofrecen siempre para los federados, el que puede representar el hecho de que este año, la Junta Directiva de H.E.F, se propone llevar a la Asamblea General un proyecto de programa de trabajo para discutirlo, enmendarlo y aprobarlo si procede, a desarrollar durante el período de 4 años que va a durar el mandato de la actual Junta.
La consideración de cuanto queda expuesto en tomo al XXX Congreso Español de Esperanto y al marco natural, cultural y humano donde va a celebrarse, produce la impresión de que el Congreso, salvo imprevistos, resul- tará, para quienes asistan al mismo, por su atractivo y su interés, un aconte- cimiento memorable. Animado por esta halagüeña impresión de lo que yo creo va a ser el XXX Congreso Español de Esperanto, invito a todos los federados y demás esperantistas españoles, así como a los simpatizantes con el Movimiento Esperantista, a que se adhieran y asistan al Congreso, donde todos juntos procuraremos armonizar el deleite de nuestro espíritu con un trabajo eficaz para difundir el valor real de nuestro propósito.
Angel FIGUEROLA
*
U MES KO NO VAĴOJ
MANKO DE LABORISTOJ MINACAS RASAPARTISMQN
Car konstante nesufiĉa estas la nombro de kvalifikitaj laborantoj en Sud- afriko, tial ĉiam pli kaj pli malfacile estas por la tiea registaro konservi Sian politikon de rasapartismo. Tion raportis la Generala Direktoro de ILO al la Internada Labor-konferenco en Genevo (Svislando).
La raporto substrekis, ke ekonomiaj bezonoj trudos al la sudafrika regis- taro la neceson "enkonduki vastan programon edukan kaj trejnan por la enloĝantoj neblankaj por eviti, ke la ekonomian disvolviĝon de la lando bremsu manko de kvalifikita laborantaro. Politiko, kiu celas daurigi la nunan ekonomian kreskon, sed samtempe translokigi grandan parton de la aktivaj loĝantoj neblankaj en "índigcnujojn”... baziĝas sur memkontraüdiro, kiu reflektigas la fundamentan dilemon en la ideo de "aparta evoluo".
NOVA BRULAĴO POR JETOJ
Grupo da junaj esploristoj francaj kaj alĝeriaj de la politekniko en El Harrach (Alĝerio), sub gvido de uneska eksperto, sukcesis funkciigi turbinon per likva metano. Krom la evidentaj avantaĝoj de tia aranĝo por gasprodukta lando, kiel Algerio, uzo de tiu brulajo konsiderinde malpliigos la pezón kaj la funkcikostojn de motoro.
Testoj faritaj en la termodinamika laboratorio en El Harrach kredigas, ke metano tre verŝajne valoros kiel estonta brulajo por supersonaj aviadiloj.
Fondita en 1963 helpe de Unesko kaj la Disvolva Programo de UN, la politekniko en El Harrach instruas estontajn inĝenierojn pri elektroniko, ke- mio, minado, inĝeniertekniko mekanika kaj civila, k.s. Nunmomente ¿i havas ĉ. 500 studentojn.
ENCIKLOPEDIOJ EN LA POSO
Post nur kelkaj jaroj ne necesos al studento dediĉi horon post horo por traserĉi volumojn en sia loka konsultbiblioteko. Li povos hejmen porti en la poso tutan enciklopedion, plus vortaregon — kaj laŭplaĉe unu-du romanojn por distra horo! Kaj ĉio ĉi dank’al "ultraslipo", plej lasta evoluajo de mikro- filma teknologio, kies pedagogiajn sekvojn oni nun esploras ĉe la universitato de Denver (Usono). Sur ultraslipo (film-karto 5x5 cm) eblas reprodukti gis 9.000 presitajn paĝojn.
USONA KAMPANJO POR ELIMINI ANALFABETECON
Nuntempe en Usono pli ol 3 milionoj da plenaĝuloj estas analfabetaj, kaj pli ol duono de la senlaboraj junuloj 16- ĝis 21-jaraĝaj suferas pro praktika analfabeteco. Tre ofte signifas tio vivon de mizero, fremdiĝo al la socio, kaj foje krimo.
Urĝan kampanjon por elimini tiun socian malsanon el Usono baldaií láñeos la usona ministerio pri klerigo, kunlabore kun pedagogoj, leĝfarantoj, komercistoj, industriistoj kaj civitaj organizajoj tra la mondo. Laü la Kleriga Ministro, ¿i estos "multe pli malfacila afero, ol surlunigi astronaütojn!” PROJEKTO POR BREMSI ELMIGRON DE SCIENCISTOJ
Grava problemo por la evoluantaj landoj estas, ke iliaj plej kapablaj scien- cistoj emas migri al landoj pli riĉaj, tiel ke guste ilia foresto bremsas la dis- volvon de la hejma lando. Lastatempaj esploroj indikas, ke tre grava faktoro, kiu akcelas la migremon de tiuj sciencistoj, estas, ke ili ofte ne povas en sia propra lando sekvadi sian fakon kaj konstante ĝisdatiĝi pri la lastaj esplor- trovajoj.
Por helpi al la evoluantaj landoj konservi siajn sciencistojn, la Intemacia Centro pri Teoría Fiziko en Trieste (Italujo), sub gvido de Unesko kaj de la Intemacia Atom-Energia Organizo de UN, enkondukis sistemon de "asocia membreco”. Laŭ tiu aranĝo, elstaraj fizikistoj el la landoj de la Tria Mondo povos pasigi de unu ĝis tri monatojn ĉiujare en Trieste, en kadro de tre aktiva komunumo esplora, kaj tamen resti dum la cetera tempo membro de sia propra instituto aíí universitato. La nuntempa nombro de asociaj mem- broj — 33 el 18 landoj de Afriko, Azio kaj Latinameriko — venontjare pligran- diĝos. Oni antaüvidas apartan akcenton al esplorado pri teoría fiziko altener- gia, nuklea kaj densmateria. (Laü Unesko-novajoj kaj Informa Servo de UEA.)
— 4
NI HQNORU LIN
Mariano Solá Montserrat
Kun granda emocio ni konis la malĝojigan novaĵon:
D-ro Mariano Solá, mortisü!
Kvankam ni jam estis informitaj pri lia grava malsano, tiu doloriga sciigo lasis en ni, sentón de granda malpleno, La Hispana Esperanto-movado perdis unu el siaj plej kleraj pioniroj.
Je la jaro 1908, estante tre juna knabo, li kontaktiĝis kun Esperanto. De tiam lia intereso pri la internada lingvo kreskis pli kaj pli. Lerninte ĝin, tuj fariĝis aktiva membro de la loka Grupo kaj de la Kataluna Esperantista Fe- derado, okupis diversa jn postenojn kaj gvidis multajn Esperanto-kursojn.
Ellerninte la lingvon, lia aktiveco estis ĉefe dediĉita al la Literatura kampo, same en verso kiel en prozo. Li apartenis al la Lingva Komitato kaj partopre- nis en la Internaciaj Floraj Ludoj, jen kiel juĝanto, jen kiel premiito. Dum kelke da tempo li estis direktoro kaj redaktis la revuon Kataluna Esperan- tista, multajn artikolojn li verkis, kaj ankaií lia kontribuo kiel tradukisto estis tre fekunda.
La esperantista vivo de nia elstara samideano estis dafira sindediĉo al nia nobla idéalo. Li apartenis al la Loka Komitato starigita en Tarrasa —lia nas- kiĝurbo — okaze de la bonfara entrepreno Esperanto Infanhelpo, favore al la aüstraj infanoj post la fino de la unua mondmilito.
D-ro Solá partoprenis diversajn Universalajn Kongresojn, kaj de kiam la Esperanto-movado estis reorganizita en Hispanujo kaj la Hispana Esperanto- Federacio fondiĝis, nia eminenta pioniro estis unu el la hispanaj esperan tistoj, kiuj prestiĝis niajn Naciajn Kongresojn. La prelegoj de D-ro Solá, same en nacía lingvo kiel en flua Esperanto, kun klara prononco kaj trankvila voéo — pri Literatura kiel pri Sciencoj — , ĉiam estis, riĉaj laü enhavo kaj poeziaj laü la formo, car de poeto estis la sentoj kaj ideoj de nia neforgesebla for- pasinto.
Mi estas certa, ke la saman malplenon kiun mi sentas, ankaŭ sentas ĉiuj esperantistoj konantaj D-ron Solá, ĉar kiel mi skribis al lia familio, la gene- rado al kiu li apartenis malaperas ne lasante ĝis nun, personojn, kiuj tiel lerte, brile kaj sindone anstataŭos ŝin.
PACAN RIPOZON AL LI!!!
Inés GASTON
— 5 —
RECORDANDO
El 18 de febrero de este año de 1970, cuando ya los almendros en plena floración eran como bello presagio de una esplendorosa primavera, Mariano Solá Montserrat dejaba de existir a la veterana edad de setenta y cuatro años, a pesar de su edad y madurez, su clara y lúcida mente se conservaba en plena lozanía. Mas a su sana mente fatalmente no correspondía su delicado y sufrido cuerpo que tuvo que resistir dos dolorosas operaciones quirúrgicas, que soportó con estoicismo y cristiana resignación. Desgraciadamente, cuando la ciencia hubo apurado todos los recursos, la muerte llamó a su puerta por ley fatal de la vida para arrebatarnos para siempre al amigo Marián, como familiarmente le llamábamos cuantos con él tuvimos el goce y placer de com- partir una franca y sincera amistad.
Con la muerte de Mariano Solá, Tarrasa pierde uno de sus más preclaros hijos y el movimiento esperantista de Cataluña, España y el mundo entero uno de los más eminentes pioneros. Fue en el añorado Grupo "Lumon” cuando al iniciarme en el esperantismo tarrasense allá por el año 1913 bajo la inteligente guía de Valentín Alavedra, entre mis primeras amistades fue la del llorado amigo Marián que formaban en aquella promoción de jóvenes y estudiosos muchachos como los Figueras, Fainé, Bassó, Oliard, Rocabert, Puig, Rigol, Girona y Ventura, entre otros, que fueron una esperanza para el esperantismo y todas las nobles actividades ciudadanas. En aquella época Solá era casi un adolescente y ya observé en él sus admirables cualidades dé simpatía, una modestia y sencillez sin límites, y dotado de un talento tal y una gran cultura que nos cautivaba a cuantos nos honrábamos con su amis- tad, de la cual nos sentíamos orgullosos. A pesar de ser más joven que yo, le respetaba y le admiraba como a un maestro, de mucho de lo poco que sé de esperanto y otros rudimentos culturales le soy acreedor, ya que él solu- cionaba mis dudas por lo que le estaré agradecido evocando su memoria.
Era casi un niño cuando a raíz del V Congreso Universal de Esperanto celebrado en Barcelona el año 1909, se generalizó en toda España y particular- mente en Cataluña un gran movimiento en favor del idioma internacional Esperanto y Mariano Solá, excelente autodidacta, aprendió el idioma por me-, dio de un pequeño folleto cuyo coste era de diez céntimos y al cabo de pocos meses ya dominaba a la perfección el idioma mundial creado por el doctor Zamenhof, nuestro venerado e inmortal maestro. Y el Esperanto fue la base fundamental sobre la cual se asentaría el bagaje lingüístico que al paso del tiempo habría de hacer del joven esperantista Solá uno de nuestros eminentes políglotas, ya que además del esperanto, del bellísimo idioma castellano y de nuestro idioma materno el catalán, que los hablaba y escribía con bellísima dicción y era un apasionado cultivador de sus literaturas. Conocía asimismo profundamente los idiomas de la culta Europa como son el inglés, el francés y el alemán. Por este último idioma sentía una original predilección y era un lector asiduo de sus publicaciones.
En su peregrinación como embajador del ideal tomó parte antes de la Segunda Guerra Mundial en la mayor parte de los Congresos Universales de Esperanto: en Austria, Inglaterra, Alemania, Checoslovaquia, etc., en los cuales asistió como miembro representante del idioma catalán en el seno de la Aca- demia de Esperanto, integrada por eminentes hombres de ciencia y reconoci- dos grandes filólogos.
Allá por los anos veinte fue redactor jefe de la revista “Kataluna Esperan- tista", órgano de la Federación Esperantista Catalana, y como notable anécdota recuerdo, cuando el Congreso Esperantista regional celebrado en Vich en aquella misma época, en la sesión de apertura en la cual estaban represen- tadas todas las autoridades locales: civiles, eclesiásticas y militares, y sin alarde de vanidad y exento de petulancia, defectos y fanfarrias que él detestaba; con sencillez y cautivadora elocuencia, pronunció su magistral discurso en idio- mas castellano, catalán y esperanto, cosechando al final de su disertación jun atronador aplauso coronado por entusiastas felicitaciones y la consabida firma de autógrafos; mientras se oían frases como éstas: "¡Magistral!’' "¡Aquí no hay desperdicio!” "¡Esto es carne sin hueso!"...
Hombre íntegro y de espíritu selecto admiraba la ciencia, la literatura y el arte en todas sus facetas y sentía una gran predilección por la música clásica. Era un lector predilecto de Azorín, de Ortega y Gasset y de André Maurois...
Los domingos, ya de mañana temprano, lo veíamos en la estación en espera de la llegada de los diarios matutinos para fruir en las columnas del
MIA O M A Ĝ O
Kiam mi eklernis esperanton en la jaro 1935 mi ekkonis nian samurbanon S-ro Mariano Solá kiel elstaran esperantiston. De tiam S-ro Solá aperis al mi kiel modesta homo, sen iu ajn sato por regado, kun milda karaktero kaj profunda kulturo.
Nur kiam homo kiel Mariano Solá atingas vastan kulturon konscias pri la vanteco de iu ajn regeco kaj fiero, car nur tre kulturita homo kapablas kompreni, ke ĉiuj scioj estas preskaií nenio kompare kun tio, kio mankas scii. Nur tre kulturita homo povas kompreni la vantecon de ĉia orgojlo kaj fiero; povas kompreni la ligitecon kun niaj kunvivantoj; ke tion kio ankaü ni povas esti, ni suidas al la kolektivo al kiu ni apartenas, el kiu ni estas sablero, eĉ nura ereto, el la sabio de la vivan toj kaj el Ínter la amaso de tiuj, kiuj jam ekzistis kaj la sennombra multego da ekzistontoj, kiuj sekvos nin sur la vivovojo.
Mariano Solá estis modesta pro tio, ke li jam atingis tian homecon, kian nur la scio kaj la komprenemo povas doni. Laŭŝajne pro sia modesteco li aspektis kiel la aliaj homoj, kun siaj ordinaraj zorgoj kaj revoj. Sed pro kio li diferencis de la aliaj, pro kio anstataŭ klopodi pri ordinaraĵoj kiel ĉiuj, li estis esperantisto? La menso kaj la spirito de ĉiu homo estas misteraj se ili statas fermitaj. Sed Mariano Solá malfermis sian spiriton, malfermis siajn sciojn kaj sian koron dum la paroladoj, kiujn ni esperantistoj povis ĝue aŭskulti en niaj naciaj kongresoj kaj en niaj katalunaj renkontiĝoj. El mo- desta homo eliris tiaj paroladoj, tiel elokventaj lau formo kiel riĉaj je enhavo. Nombraj homoj kun tia oratoreco estus atingintaj la plej brilajn lokojn en la socia regado. Multa j paroladistoj, se ili posedus tian oratorecon suprenirus altrangajn poziciojn. Multaj laŭŝajnaj personecoj postkuras la regpovecon kaj la kolektadon de riĉajoj kaj vantas pri tio, kiam tiuj eksteraj riĉaĵoj multfoje precize estas la elmontro de interna vakuo.
Mariano Solá estis tre rica spirite. Mi rememoras kelkajn konceptojn pri la arto, kiuj elfluis el unu lia kongresa parolado. Li esence diris: "La plimulto ne komprenas la poezion kiam ĝi eklumigas la naturan pejzaĝon tiel plenan da vivestajoj kaj naturaj belecoj. Imagu se ni estus unuafoje vidantaj la sun- leviĝon: Kia miraklo da beleco! La naturo donacas imponan trezoron kaj da beleco kaj da riĉaĵoj, sed oni ne rimarkas tion, car tiuj estas abundaj kaj ciutagaj”.
De alia parolado mi ankaü rememoras lian difinon pri la genio: “Geniulo estas tutsame kiel ordinara homo. Ciu homo revas pri io, ĉiu homo faras al si grandajn projektojn sed ordinare ció restas nur revoj kaj projektoj. Unuj zorgoj estas plenumitaj, aliaj zorgoj alvenas kaj ĉiuj revoj kaj projektoj dronas. Sed estas kelkaj malmultaj homoj, kiuj spite la malfacilaĵojn, spite la kontraŭstaraĵojn, neflankiĝante firme sekvas sian internan misión ĝis ĝia plenumo. Tiuj neoftaj homoj estas la geniuloj”.
Mariano Solá kaptis la riĉecon kaj belecon de la naturo, revis pri ili kaj krome konsciis pri la rolo de la homvivo sur la Tero. Li estis vera humanisto, pro homamo fariĝis esperantisto kaj havis la genian persistemon por firme sekvi tiun vojon éis la lasta momento.
Mariano Solá. Vi estis ínter la sennombraj sableroj de la homvivo ekbrila fajrero sed via fajra spirito ne pereis, ĝi daüras kaj dauros lumigante. Vi estis granda homama homo kaj pro tio esperantisto. Dankon!
Giordano MOYA
"Diario de Barcelona" las crónicas de André Maurois, el eminente miembro de la Academia Francesa, del cual era su devoto lector hasta que esta gran personalidad falleció.
Gran enamorado de la naturaleza gozaba del campo y sus bellezas y en su moderno chalet de Torreblanca se extasiaba contemplando su rosaleda y aspi- rando el aire puro del bosque mientras recreábase con la lectura de una pro- funda literatura, y cuando ya fatalmente tenía los días de su existencia en este mundo contados, aún le admiré teniendo entre sus manos el reciente v voluminoso libro de José María Gironella "Cien españoles y Dios” y con aquella leve sonrisa tan peculiar suya me dijo: "Un libro que está muy bien”. Ocho días más tarde dejaba de existir este hombre íntegro y ejemplar del cual, a pesar de ser ya entrado en años, todavía se podía esperar de su incansable laboriosidad en pro de nobles ideales como el Esperanto, del cual era una figura universal. Este fue en vida nuestro admirable y hoy llorado Mariano Solá Montserrat. ¡Descanse en paz!
Sebastián CHALEN ARNAU
LA BLUA BIRDO
Antikvaj legendoj kun sorĉa mistero Detale rakontis pri “Birdo la Blua”;
Gi estis birdeto mirinda, sur tero Nur estis la ino simila, ne plua.
— Kaj ia junulo en revo fiimera,
Decidís ĝin kapti sen timo danĝera.
Li balda ŭ pretiĝis iradi plenfide Renkonti la birdon tra tuta la mondo;
Pro tio, unue li ŝanĝis avide Kreskajojn por miel' en paŝtista rondo.
— Kaj iom post iom, venís en arbaron Ciam li kunportis preta la sagaron.
Arbaron li venis kaj ne sen surprizo Tre baldau li vidis birdon arogantan;
Estis birdo earma — ĉu de Paradizo?...
Gi montris fiere geston elegantan.
— Kaj tiam, la homo kun celo ĝin pafis,
Sed, — ho, ve! eraris car birdon ne trafis.
De arbo sur arbon, en granda fiaoso, Flugetis la birdo kaj tempo forkuris,
Sed tamen — sen laco eĉ sen ripozo — ,
En movo konstanta, pli grandon akiris.
— Kaj tiam, tre dolĉe eksonis murmuro De fonto proksima kun muziksusuro.
Riveret' petóle saltadis kun ¿ojo,
Zigzage descendis tra 1' bordoj defendaj, Susure ĝi kantis dum tuta la vojo Eĉ lekis la ŝtonojn de truoj tre fendaj.
— Kaj jen la revulo sin sentis soifa Car akvon li trinkis kun plezur’ signifa.
La natur' senŝpare regalis la homon Per ĉarmaj pejzaĵoj kaj ankaŭ kuraĝo,
Sed — tute lamente — al li mankis dormo, Pro tio — nevóle — , li perdis la saĝon.
— Kaj timis perdiĝi pro mank’ de kontrolo, Sed sekvis la vojon sen helpa konsolo.
— 8 —
Tra vojoj enigmaj li iris kun fido Renkonti la birdon de stranga beleco; Transpaŝis dezertojn senfinajn por vido Eĉ valojn kaj montojn de loga verdeco.
— Kaj nur kun deziro tre firme persista,
Li sekvis senlace kun celo insista.
Tre stulte — eĉ naive — , párolis kun bestoj Ankaŭ kun la cedroj vortojn jŝanĝis li;
La arboj lin vokis; — Stultulo! — , sen vestoj, Vi marŝas tutnuda! — Kien iras vi?
— Kaj tuje respondis plenfebra la viro:
Kapti bluan birdon, jen mia deliro!
La birdo fariĝis grandega koloso Gi kun la tempo fasanegon similis;
La voĉoj de akvoj kaj tiuj de rozo Diris lin: — Vagulo! — kaj ili konsilis:
— Ho vi maljunulo de la kapo griza,
Lasu persekuton je bird' paradiza!
La voĉoj kavernaj de neĝ-regionoj Resonis terure kun efio giganta;
La birdon — verŝajne— , timigis ia sonoj Car migris kun urĝo majeste fluganta.
— Kaj venis al loko vere grandioza Kies alta pinto estis tre kolosa.
Supre kaj malsupre estis densa bluo,
Tiom da, ke li eĉ ne povis rezisti;
— Mistera terpinto ja estis influo Konfuzi la homon ĉar devis heziti!
— Kaj tiam la birdo en ĉiellazuro,
Kovris horizonton per flug’ senmezura.
Post kelke da tempo, paŝtist’ en esploro Serĉadis brutaron tra tiu areo;
Ektrovis blindulon malgajan, kun ploro, Sensenca, timiga, preta al obeo.
— Li balbutis lingvon eble de aer’,
Ec vortojn de sabloj — ĉu ne de 1' infer'?
Volis la paŝtisto scii pri la viro Car milde demandis pri sano de lia,
Sed li nur respondis per treman ta diro:
— Ho! mi perdis la vojon post cel' fantazia Car "Birdon la Bluan", post revo Jumera Mi persekutadis kun pafo danĝera.
Manuel DE ELEZCANO — $
«MICROFONO ESPERANTISTA» DE «LA VOZ DE LEVANTE» en VALENCIA, DUDEKJARAĜA
de maldesktre S-ro J. Devís, S-ino M. Malón, S-ro Beta Frí- gola, D-ro R. Herrero kaj S-ro E. Vidal Alonso
i ' •
Jam de la jaro 1949, "Radio La Voz de Levante" en Valencio starigis kons- tantan ciusemajnan esperantan pro- gramon, kiu, escepte dum la someraj ripozoj, da ŭre funkcias. Gi nomiĝas "Micrófono Esperantista".
La programon konsistigas: 1) Duvo- ĉa mallonga klarigado de la celoj kaj avantaĝoj de la intemacia lingvo. 2) Kvinminuta doktrina artikolo pri Es- peranto; proksimume, 300 diversaj ar- tikoloj konsistigis tiun programeron. 3) Kvinminuta leciono sub la titolo "Aprenda Esperanto por Radio". 4) Es- perantista novajaro. Kelkaj melodioj apartigas la diversajn programerojn, kaj "La Espero" anoncas kaj finas la sekcion.
Nia himno estas konata de éiuj va- lencianoj, kaj neniu, en nia regiono, nescias pri Esperanto; ne malmultaj samideanigis pro nia elsenda agado.
Pasintan 13-an de februaro, la Valen- cia Grupo de Esperanto celebris la du- dekjaran datrevenon de la fondo de "Micrófono Esperantista" kaj, tiucele, la Prezidanto de la Grupo, S-ro Johano Devís Calpe donacis artan argentan pleton al la Direktoro de la Radiosta- cio, S-ro Vicento Beta Frígola. Ceestis S-ino Mikaela Malón, aktuala parolan- tino de “M. E.", S-ro Emanuelo Vidal Alonso, Administrante de la Elsendejo, kaj D-ro Herrero, kiu, de preskaG au- dek jaroj redaktas la programon.
S-no Devís esprimis la koran dan- kemon de ciuj esperantistoj pro la nes- tado de "M. E." en la "V. de L.”, S-ro Beta reciprokis, dirante ke la elsenda stabo fieras pri la kultura agado farita de la esperantista programo, kaj em- fazis ke gi estas la plej malnova sekcio de la Radiostacio, tiel ke la iaborantaj esperantistoj meritas omaĝon pro sia obstino kaj konstanteco.
D-ro Herrero reliefigis la sentón de dankemo de ĉiuj esperantistaj kunla- borantoj, pro la simpatía apogo de 6iuj geoficistoj de la elsendejo, kiu ebligas ke iliaj demarŝoj estas farataj kvazaií en^ propra hejmo. Tiu ĝentileco estas tauga rimedo por ke ĉiuj eksterlandaj esperantistoj uzu la ondojn de "M. E." pruvante, tiel, al la generala publiko, ke Esperanto estas vivanta afero.
Post la enmanigo de la pleto al la Direktoro de la radiostacio. Sinjorino Malón regalis la geoficistojn per hava- naj cigaroj kaj bombonoj, donaco de la "mikrofonistoj” al tiuj, kiuj tiel sim- patie helpas kaj progresigas Esperan- ton en la valencia regiono.
Tiun intiman ceremonion raportis la ceteraj radiostacioj kaj la valencia ga- zetaro, kio, kompreneble, konsistigis plian propagandon por nia lingva idéalo.
ETERULO
10
Miares
Parto de la valo, kie okazos asturiana pikni- ko honore al la kongre- sanoj.
Mieres estas industria urbo kaj ĝia loĝantaro estas tre laborema.
Gi havas bonajn komunikilojn; krom la fervojo “Vasco-Asturiano”, kiu ko- munikigas ĝin kun la ĉefurbo Oviedo ĉiuhore, kaj tiu “Madrid-Gijón”, ĝin trapasas du pliaj minfervojoj (Norde- Suden kaj Óriente-Norden), kiuj ko- munikigas la minojn de karbo kun la karblavejo, kiun la grava firmo H.U.N. O.S.A. havas norde de la komunumo.
Ankaü trapasas la urbon du gravaj ŝoseoj kiuj komunikigas ĝin kun Ma- drid kaj Gijón. De ambaŭ. ŝoseoj joni povas admiri belajn pejzaĵojn.
Tre proksime de la urbo ekzistas be- laj kaj mirindaj valoj, kie okazos as- turiana pikniko honore la kongresa- nojn.
La komunumo konsistas el pluraj vilaĝetoj kiuj sin komunikas kun Mie- res per aütobusoj, en ili oni kulturas ĉiajn fruktarbojn, — pomoj, Ĉerizoj, piroj, k.c. estas tre bongustaj — . An- kaü estas multa j herbejoj kaj maize-
joj-
En Mieres oni celebras plurajn fes- tojn, sed la plej grava estas tiu honore al Sankta Johano, patrono de la urbo. Ciu vilaĝo havas sian Patronon kaj en ĉiuj vilaĝoj oni organizas diversajn so- lenajojn por festi ilin.
La popola trinkaĵo de Asturias estas cidro (pomvino), kiun oni konsumas
en la tuta regiono, sed speciale dum la regionaj pikniko j. Por tipe trinki ci- dron oni uzas nur unu glason por plu- raj personoj; la cidro devas esti spe- ciale verŝata de la botelo en la glason. Oni preñas la botelon levante la bra- kon por ke ĝi estu en alto, kontraüe, la glason ■ — specialan por ĉi tiu trin- kajo — oni devas preni malalte kaj iomete klinita por ke, la ver sata cidro batu proksime al ĝia bordo. Trinkante la cidron, oni ne devas trinki ĉiom, la restajo utilas por purigi la glason.
La cidro estas saniga trinkaĵo Ĉar éi purigas la renojn. Ankaü oni ĝin uzas kiel aperitivon, trinkante ĝin nórma- le, oni bezonas mangi ion, ekzemple, krustulojn, rostitajn kastanojn, froma- ĝon, k.c. Ankaü en la hejmoj pni gin trinkas; okaze de festotagoj, oni trin- kas speciale la bongustan ŝaumcidron.
De Asturias oni eksportas multe da tiu trinkaĵo eksterlanden, ĉefe al His- pan-ameriko.
En Asturias estas pluraj tipaj man- gajo j, sed la plej tipa estas la “Faba- da", kiu konsistas el faboj, kolbaso, sangkolbaso, lardo kaj ŝinko. Tiu ĉi mangajo ne estas adekvata por ĉiuj stomakoj, car ĝi estas tre forta.
La esperan tistoj, kiuj venos al Mie- res, havos okazon gustumi gin.
S. M. ARDURA
— 11 -
GUSTAVO AÜ
i
Cijare plenumiĝos la centjara datreveno de la morto de Gustavo Adolfo Bécquer, plej famkonata kaj amata poeto en Hispanujo, naskiĝinta en Sevilla je la jaro 1836-a kaj mortinta en Madrid je la jaro 1870-a.
“Ofte dum la vivo de la grandaj homoj, ilia kontakto kun aütentaj valoroj postlasas en ili profundan spuron kaj novan riĉaĵon. Nur la grandaj animoj malkovras ĝisfunde la grandajn valorojn”. (De la broŝuro Vojoj de Bécquer, "Bécquer en Veruela".)
Tío okazis al nia poeto premata de profundaj suferoj. Ankoraü knabo, la legado de verkoj de grandaj poetoj firmigis lian poezian emon; el tiel diver- saj legajoj, du estis liaj beletraj inklinoj: Horacio kaj Zorrilla; la supera klasika simpleco kaj la tumulta romantika ekzaltado.
Ciam, la Literatura j verkistoj multe influís sur la moroj de la popoloj; kelkfoje la vivo imitas la arton, alifoje, estas la arto, kiu imitas la vivon, kaj tiel, pasas unu post alia, la malsamaj epokoj de nia Literaturo.
- Dum la romantika epoko, ĉiuj junuloj, kiuj revis atingí la famon, iris Madridon serĉante ĝin; sed, Madrid ne estis por Bécquer, tiu paradizo, kiun li revis; kaj du malsamajn vivojn li devis vivi, tiun por atingi sian jnaterian subtenon kaj tiun, kiun li kunportis en sia spirito kaj cerbo. Lia amo al la Maturo kaj la muziko, donis energion al lia delikata spirito, tiu muzika sentó vivas en lia verko, kiel melodio apenaŭ sentebla, kiu komunikas al ĝi neima- geblan sorĉon.
De tiu febra vivado, dum kiu li forgesis la korpon kaj permesis al la animo ke ĝi flugu ĝis la steloj; de tiu lia deziro ne apartigi tion, kio estas vero de kio nur estas revo, naskiĝis liaj romantikaj “Legendoj”, liaj mirindaj "Leteroj el mia ĉelo” verkitaj en Veruela, kien li alvenis por resaniĝo post grava malsano kun la espero reakiri forton per la fresa kaj saniga vento de Moncayo, kaj kie li trovis ankaü pacón por sia spirito, Kaj, kion ni diros pri la "Rimoj”? Ili estas la plej alta pinto de lia gloro. La "Rimoj” de Bécquer estas tradukitaj en ĉiujn lingvojn, ilia beleco estas ĉiama, senfina, car ilin ins- piras amo.
RED.
HISPANA L1R1KO
Gustavo Adolfo Bécquer (1836-1870) rangas ínter la éefaj figuroj de la hispana romantismo. Imunaj kontrctŭ la influo de modernaj tendencoj kaj skoloj, liaj versoj estas Ĉiam tre ŝatataj en la hispanlingva mondo. En la libro “ Eterna bukedo ” troviĝas traduko de lia fama “ Cerraron sus ojos” fare de K. Kalocsay. Mia jena provo konservas ankaü, la asonancan rimon de la ori- gínalo.
— 12 ^
BECQUER
ONI AL ŜI FERMAS LA OKULOJN BLINDAJN...
Oni al ŝi fermas la okulojn blindajn, kaj la mortotukon trans la kapon tiras. Ciuj sin elŝovas el la ĉambro trista; unuj tute mutas, kelkaj larmojn visas.
La flameto lampa de la planko brilas, sur kontradan muron Jetas ombron litan. Kaj fojfoje tie iel sin profilas la mortinta korpo, kiu jam rígidas.
La tagiĝo venas, matenruĝo glimas, kaj la urbon veke bruoj mil agitas.
Antau ĉi kontrasto de mister’ transviva kaj ekzisto luma morne mi meditas:
Dio, kiel solaj restas la mortintaj!
De la hejmo ŝultre venas ĉerko ŝia, oni ĝin demetas en kapelo kirka.
La kadavron palan tie oni ringas per kandeloj flavaj kaj per drapoj nigraj.
Vokas al funebro batoj sonorilaj, oldulino pregas sian pregón finan; ŝi la navon krucas, la pordegoj grincas, kaj la sankta ejo en solecon sinkas.
Sonas de horloĝo la pendolo ritma, kaj de la kandeloj flamoj krake flirtas. Antau la obskuro, kiu fortimigas, antau tia tristo, morne mi meditas:.
Dio, kiel solaj restas Ta mortintaj!
Sonorilo alte la ferlangon svingas, koropreme veas, adiauon signas.
En funebraj vestoj membroj familiaj apud la konatoj kune procesias.
La azilon lastan, ombran kavon striktan, faras la pioco en la muro nica.
Oni sin enfermas per masono brika, kaj la funebrantoj kondolencon diras.
Kun fosilo ŝultre la tombist' foriras, sur la vojo kanton interdente ŝ pinas.
Meze de la ombroj kaj silento sidas.
Jam la nokto falas, morne mi meditas.
Dio, kiel solaj restas la mortintaj!
En la longaj noktoj de la tempo vintra, kiam la fenestroj pro la vento vibras, ĉiun vitron vipas, kaj la forta pluvo mi en sol’ memoras sin, la bedadrindan.
Tie pluvo falas, eternece siblas; tie sin trabatas uraganoj fridaj; tie en la truo de la mur’ húmida eble ŝiaj ostoj krakas jam glaciaj!
Cu ni estas polvo, korpo senanima, nura putrantajo... au transmonden migras? Mi ne scias; tamen io ne klariĝas: ke ni sentas nauzon, kaj bedaŭr’ nin ŝiras, ĉar ni lasas solaj, tristaj la mortintajn!
El la hispana: Fernando de Diego
13 —
LA RAYINO "VIOLADA"
íAragono Legenda)
La tiame dezerto de «La Violada»
Antaü pli ol kvardek jaroj, okaze de kamparaj laboroj por la projekto de R.A.A. (Irigaciado de la Alta Aragono), mi devis ofte viziti la tiam dezertan re- gionon Ínter la Huesca kaj Zaragoza pro vinco j.
Kiu nun vidas tie tiel belajn kam- pojn, arbaretojn, vilaojn, farmojn, paŝ- tejojn. .. tiu ne povas eĉ imagi kia es- tis tiam tiu vera dezerto, kie oni povus trovi nur rosmarenojn, uleksojn, spar- tiojn; kie oni povis iufoje audi ne alion ol ventegan muĝadon; kie leporoj kaj kunikloj eksaltadis el la piedoj mem de la preterpasanto; kie banctoj da per- drikoj klare pruvis la preskaií neeble- con atingi tiajn forpuŝantajn monte- tojn.
Iun tagon, komence de Julio, mi de- vis atingi altajon, kie oni devis fiksi kvinmetran stangon por niaj topogra- fía j laboroj.
El Huesca mi venís per fervojo al Tardienta; de tie al Torralba mi rajdis sur ĉevalo. En Torralba oni atendis min. Du kamparanoj devis akompani min. Mulo anstatauis la ĉevalon; kaj alia mulo portos la longan stangon jus pentritan laŭ alternaj blankaj Jsaj ru- gaj duonmetraj zonoj; gi ankaii devos porti la ilaron kaj la provizaĵojn.
Dum preskaü du horoj ni silente marŝis al okcidento. Proksimume je la oka vespere ni alvenis al la ŝafejo "El Culebrón". Nigraj nuboj amasiĝis su- per niaj kapoj. S tormo komenciĝis; fulmotondro minacis. Ni apenau havis tempon por enirigi la brutojn en la s talón kaj nin ŝircni en la ŝafistoka- banon. Tuj eksplodis la stormo, Kru-
ĉege pluvas. Tondron sekvas tondre- go; ĉiam pli forte, kvazau pli proksi- me al ni.
La temperaturo rapide malkreskis. Oni komencis senti malvarmon kaj miaj akompanantoj flustre interpa- rolis.
Post ne longe, fajro ekbrilis ce la kampara fajrejo.
Ni sidis en la apudaj "kadjeroj" (1). La fajro plivigligis nian apetiton; kaj post ne longe ni komencis nian vesper- manĝon.
La manĝado kaj, eble pli efike, la vintrinkado kiu ĝin akompanis, malli- gis la langojn de miaj akompanantoj.
— Ankau kiam mi venis lastafoje al "Culebrón" — diris Jozefo, kiu estis la plej aga — fortege pluvis; tiamaniere ke ni devis resti tutajn vesperon kaj nokton ĉi tie.
— Kun kiu vi venis? — demandis An- tono, la alia kamparano.
— Tiam ni estis kvar: La apotekisto, sinjoro Tamayo; la veterinaro, sinjoro Simón; la forpasinta ĉefpaŝtisto Clau- dio kaj mi. Nun mi memoras ke sinjo- ro Tamayo petis de Claudio ke li ra- kontu al veterinaro kaj mi la legendon pri "La Violada".
Mi tiam memoris pri la nomo de tiu regiono kaj miavice mi demandis:
— Cu vi konas do, tiun legendon?
— Ja jes — respondis Jozefo — sed mi devas antaü ció klarigi ke sinjoro Ta- mayo diris ke li ankaii aüdis pri tiu vera okazintajo; do ke ¿i ne estas le- gendo sed aütentika historio.
14 —
Kiel aspektas nun- tempe la sama ter- peco.
— Bone — mi rediris — bonvolu rakon- ti ĝin al ni.
Tiam Jozefo diris:
Komence de la pasinta jarcento, kiam la franca armeo reiris al Fran- cujo, restis en Hispanujo iuj fremdaj militistoj, ne guste francoj sed el di- versaj europaj, aziaj kaj afrikaj lan- do j; dungitaj militistoj kiuj en Fran- cujo ne havis patrujon nek familion nek vivrimedon.
Tiuj eksmilitistoj grupiĝis en iuj pro- vinco j, ĉefe en la nordaj katalunaj, aragonaj kaj Navarra.
En Si tiu nia regiono malfeliee res- tis trio da eksmilitistoj. Ili sin kaŝis foje en "La Cueva de Colandrea", foje en "La Virgen del Salz" aü en la densa pinaro de Zuera au en "Monte oscuro”. Ili sin vivtenis per caso, kortoraboj, minacoj... ĝis finfine la Zaragoza “so- mateno" (2) forpelis ilin al la provinco Huesca.
Tiam, apud la preskaQ malaperinta “Reĝa ŝoseo al Huesca”, ekzistis bieno, kiu hodiau nomiĝas "Torre de iMon- toya", en kiu loĝis emeritigita genéralo Suárez kun sia familio: Edzino, filino kaj bofilino; ĉi lasta vidvino de Kapi- tano Suárez, mortinta dum la franca invado.
Rosa Suárez, la tridekdujaraĝa fili- no estis fortika virino kaj samtempe lertega orgenludistino. Pro tio, dum la bona vetero, ĉiun festotagon ŝi eliris el la patra domo kaj, rajde sur bela ĉevalo, alvenis al la vilaĝo Almudébar, kies parofiestro estis ŝia maljuna on- klo Aurelio; kaj tie ŝi plisolenigadis la diservojn per sia lerta ludado de la
bonega orgeno.
Dum la monato septembro de ne bo- ne fiksita jaro, Rosa Suárez voje al Al- mudébar vidis, proksime de la ŝoseo, grupeton da ŝafistoj, almozuloj aü ca- si stoj, kiuj kredeble Sin vidis.
La duan fojon de tiu renkontifo, la Sasistoj, kiuj estis tri, atendadis sin apud la ŝoseo. Per mansigno ili petis de ŝi ke ŝi haltu; kaj tiam ŝi malko- vris ke tiuj personoj estis eksmilitistoj dungitaj de la franca armeo.
Ili petis de Si ke, retume el Almudé- bar, si alportu al ili iom da paño.
Tion ŝi faris; sed pri tio ne al onklo Aurelio nek al la familio en “La To- rre” eĉ vorton ŝi diris.
Dimanĉon post dimanco la afero ri- petiĝis: Je la iro al Almudébar, peto; je la reveno, paño.
Sed venís la unua frosto kaj Rosa sin detenis iri al Almudébar; kaj la tri banditoj pensis